Οι λίθοι μπορεί να εντοπιστούν στο πυελοκαλυκικό σύστημα των νεφρών, στους ουρητήρες, στην ουροδοχο κύστη ή την ουρήθρα.
Ανάλογα με τη χημική τους σύσταση κατηγοριοποιούνται σε τέσσερις ομάδες:
- ΛΙΘΟΙ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ Είναι οι συχνότερα ανευρισκόμενοι λίθοι. Διακρίνονται σε οξαλικούς και φωσφορικούς. Ανευρίσκονται σε όλες όλες τις ηλικίες και στα δύο φύλα.
- ΛΙΘΟΙ ΣΤΡΟΥΒΙΤΗ Συναντώνται ως επί το πλείστον σε γυναίκες με συχνές ουρολοιμώξεις, συνήθως με το μικρόβιο του πρωτέα.
- ΛΙΘΟΙ ΚΥΣΤΙΝΗΣ Εντοπίζονται σε άτομα με την κληρονομική νόσο της κυστινουρίας η οποία προσβάλλει και τα δύο φύλα.
- ΛΙΘΟΙ ΟΥΡΙΚΟΥ ΟΞΕΟΣ Είναι συχνότεροι σε άνδρες, πάσχοντες από ουρική αρθρίτιδα (ποδάγρα), καθώς και σε ασθενείς υπό χημειοθεραπεία.
Οι παράγοντες που σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο ουρολιθίασης είναι:
- Ηλικία (συχνότερα μεταξύ 20-50 ετών)
- Φύλο (οι άνδρες τρεις φορές συχνότερα)
- Φάρμακα (αντιυπερτασικά, συμπληρώματα ασβεστίου, HIV αγωγή)
- Επεμβάσεις (εντέρου, στομάχου)
- Απόφραξη ουροποιητικού
- Παθολογικές καταστάσεις (υπερουριχαιμία, ιδιοπαθής υπερασβεστιουρία, υπερπαραθυρεοειδισμός)
- Κλίμα (ξηρό και θερμό)
- Παχυσαρκία
- Επάγγελμα (καθιστική εργασία)
- Διατροφή(αφυδάτωση, αυξημένη πρόσληψη αλατιού, ζωικής πρωτείνης, λίπους, γαλακτοκομικών)
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΛΙΘΙΑΣΗΣ
Η νόσος είναι ασυμπτωματική εφόσον οι λίθοι δεν παρεμποδίζουν τη ροή των ούρων προκαλώντας διάταση του πυελοκαλυκικού συστήματος και αύξηση της ενδονεφρικής πίεσης. Έτσι πολύ συχνά η λιθίαση διαγιγνώσκεται τυχαία σε απεικονιστικό έλεγχο που γίνεται για άλλους λόγους.
Όταν ο λίθος βρεθεί ωστόσο στον ουρητήρα και αποφραξει τον αυλό του εμποδίζοντας την ομαλή δίοδο των ούρων επέρχεται ο κολικός του νεφρού. Πρόκειται για έντονο άλγος στην περιοχή του σύστοιχου νεφρού με αντανάκλαση στην κοιλιακή χώρα και σε ορισμένες περιπτώσεις στην περιοχή των έξω γεννητικών οργάνων. Ο πόνος δεν ανακουφίζεται με την αλλαγή θέσης ενώ συχνά συνοδεύεται από ναυτία και εμετό.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Η διάγνωση της ουρολιθίασης βασίζεται:
- Στη λήψη λεπτομερούς ιστορικού
- Στην κλινική εξέταση του ασθενούς
- Στον εργαστηριακό έλεγχο με εξετάσεις αίματος και ούρων
- Στον απεικονιστικό έλεγχο όπου ανάλογα με την περίπτωση και τα διαθέσιμα μέσα προχωράμε σε απλή ακτινογραφία, υπερηχογράφημα ή αξονική τομογραφία.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Σην οξεία φαση του κολικού η αντιμετώπιση αποσκοπεί στην ανακούφιση των συμπτωμάτων. Χορηγούνται αντιφλεγμονώδη αναλγητικά φάρμακα ενώ σε κάποιες περιπτώσεις χρειάζονται ισχυρότερα οπιοειδή παυσίπονα. Σε μη ανεπαρκή απόκριση ή οταν διαπιστώνεται απόφραξη του νεφρού με πυρετό και λευκοκυττάρωση προχωρούμε σε άμεση παροχέτευση του νεφρού είτε διουρηθρικά μέσω ουρητηρικού καθετήρα είτε διαδερμικά μέσω νεφροστομίας.
Οι λίθοι που δεν ξεπερνούν τα 5 χιλιοστά συνήθως αποβάλλονται αυτόματα (ακόμα και κάποιοι λίθοι μεγαλύτεροι σε μέγεθος μπορούν να εξέλθουν αυθόρμητα). Η χορήγηση α-αδρενεργικών αναστολέων με τη λήψη άφθονων υγρών συνεπικουρεί στην αποβολή τους.
Στις υπόλοιπες περιπτώσεις και ανάλογα με την ηλικία και κλινική κατάσταση του ασθενούς, το μέγεθος και τη θέση του ή των λίθων προχωράμε σε κάποιες από τις παρακάτω εναλλακτικές:
- Αναμονή και followup (συνήθως για μικρούς ασυμπτωματικούς λίθους οι οποίοι δεν αυξάνουν σε μέγεθος στην πάροδο του χρόνου)
- Ουρητηροσκόπηση και λιθοτρηψία με laser
- Εξωσωματική λιθοτριψία με κύματα κρούσης ΕSWL
- Διαδερμική λιθοτριψία
Η ουρητηροσκόπιση με εύκαμπτο εξοπλισμό (είσοδος από την ουρήθρα) και ο θρυμματισμός του λίθου με τελευταίας γενιάς laser αποτελεί μια ελάχιστα επεμβατική μέθοδο με πολύ καλά αποτελέσματα στην πλειοψηφία των ασθενών. Για περισσότερες πληροφορίες δες το άρθρο στην ενότητα ΘΕΡΑΠΕΙΑ.
Το 50% των ασθενών με ουρολιθίαση θα υποτροπιάσει μέσα στην επόμενη πενταετία. Για αυτό το λόγο πολλές φορές κρίνεται απαραίτητη η διενέργεια πλήρη μεταβολικού ελέγχου με εξειδικευμένες εξετάσεις αίματος και ούρων καθώς και η χημική ανάλυση του λίθου. Ο αθενης παρακολουθείται ανά τακτά διαστήματα ενώ συχνά χρειάζεται ειδική δίαιτα ή φαρμακευτική αγωγή για την αντιμετώπιση των υποτροπών.
